Көркем жазба әдебиетте де жалғасын тапқан «ғажайып мекен» мотиві адамзаттық асқақ мұраттарды бейнелеуде басты орынға ие болғаны нақты мысалдар арқылы талданады.

Әр халықтың таным-түсінігі, сана-сезімі мен тұрмыс-тіршілігі әр түрлі болуына байланысты, сол танымнан өрбіген мифтік сюжеттер де әр түрлі сипатта дамыды.

«Ғажайып мекен» адамзат санасына орныққан өзіндік фунциясын әлі де жойған жоқ.

Мұндағы адамдар, тіршілік, әлемнен жырақта орналасқан монастыр, ерекше сұлу табиғат – бәрі де келген қонақтарға белгілі дәрежеде үрей туғызады.

Айталық, жас 20 жастағы қыз екі жүз жыл өтсе де, әлі жас күйінде көрінеді [2].

Бұл қоғамда аштық пен кедейлік жоқ, сол себепті де патриархалды жүйеге құрылған монархиялық қоғам гүлденуде.

Қорыта айтқанда, Френсис Бэконның идеялды қоғамы «Жаңа Атлантидада» - бүгінгі күні іске асып жатқан идеялардың жиынтығы тоғысқан десе де болады.

Сирано де Бержерактың «Иной свет, или Комическая история о государствах и империях Луны» атты утопиясының сюжеттік желісі таңқаларлық.

Өмірінде алып корпорациялар мен кіріс әкелетін компаниялары, кәсіптері бар адамдар оны өлгеннен кейін де басқаратын болған.

Осыдан төрт жүзге жуық жыл бұрын испан жаулаушысы Франсиско де Орельян елуге жуық батыл, бірақ қатыгез және ашкөз рыцарьларды ертіп, Оңтүстік Америка құрлығы бойынша бұрын соңды болмаған батыл саяхат жасады.

Франсиско де Орельянның есімі Христофор Колумб, Васко да Гама, Америго Веспуччи және т.б.

Ал бұл экспедициядағы оқиғалар желісін оның қатысушысы он жеті жасар испандық жігіт Блас де Медина баяндайды [5].

Қазақ әдебиетінде де бақытты өмір, идеалды қоғамды бейнелеген қаламгерлер аз емес.

Мифтік желілерде де бұл құстардың алатын орны ерекше.

– Дүниеге келген соң өлуге де тиістісің, – деуге шамасы келді.

Бірақ мен өлсем де менің арманым жетінші ұрпағымда бір қайталанады.

Бір әулетім өзім тәрізді батыр және асқан жырау болады, – деді де көзін жұмды...

Оның қатарына ең сұлу мезгіл саналатын көктем де кіреді.

«Ғажайып мекеннің» Туған жер бейнесімен астасуын осы жайтпен де түсіндіреміз.

Оны екі елге ортақ ертегі, аңыз әңгімелерден де, батырлық, ғашықтық эпостық жырларымыздан да, толғауларымыз бен өлеңдерімізден де аңғару қиын емес.

Оны екі елге ортақ ертегі, аңыз әңгімелерден де, батырлық, ғашықтық эпостық жырларымыздан да, толғауларымыз бен өлеңдерімізден де аңғару қиын емес.

Оны тәжік-қазақ әдебиеті арасындағы әдеби байланысты зерттеп жүрген тәжіктің әдебиеттанушы ғалымы, профессор Атахан Сафуллаевтың мына пікірі де растайды: «Қазақтың ағартушысы, ақыны және жазушысы Ыбырай Алтынсариннің шығармаларында тәжік пен қазақ әдебиетінің байланысы мейлінше айқын байқалады.

Ұлы ұстаздың «Өсиет өлеңдері» де аты айтып тұрғандай, сол мақсатта жазылған:

Өлмеске мен де осындай талап еттім,

Қорек тап, бейнеттен де Тәңірің жәрдем, Телмірме бір адамға мұңлықпенен!», «Бір әділ, қазынасы кең патшаңды ізде!», «Мақтанба бақыттымын деп бағыңызға», «Мақтанба сұлумын деп ажарыңа», Ажарсыз адамдарды ал назарыңа».

Әуезов бұл поэманың Низамидің «Ескендірнамасындағы» аңыз әңгімелердің сюжеттерінен алынып жазылғанын, Абай аңызды өмір шындығына жақындатып, реалистік стильге бұрып, Александр Македонский жайына қарай бейімдегенін айта келіп: «Және де тарихтық дәл деректер бойынша, ертегілік Хызырдың орнына Ескендірдің тәрбиешісі болған философ Аристотель кіреді.

Бұл сөздер де балаларға үлгі-өнеге, өсиет.

Шоқан Уалиханов ол қиссаның кейбір үзінділерін өз қолымен жазса, Ыбырай Алтынсарин өз өлеңдеріне Көрғұлының ұлы Әуезге жазған нақыл сөздерін пайдаланған еді» – десе, енді бірде: «Атақты «Шахнама» сюжеттері қазақ ауыз әдебиеті ғана емес, жазба әдебиетінде де кең тараған.

«Шахнаме» қазақ оқушылары үшін сонысымен де құнды» деген пікір айтады [6, 86-87].

Тәжік совет энциклопедиясының 8-ші томында Қазақстанға арналған мақалада Алтынсариннің де есімі аталыпты.

Азербайжанша «Құрбан олайым» – «Құрбан болайын»; түрікмен тілінде де осы мағынадағы айтылатын сөз «Садағаң болайын және Садағаң гидейін» қазақша «Садағаң кетейін» деген сөзбен мағыналас.

Сол сияқты секірудің де мән-мағынасы жоқ емес.

«Қырық күнге дейін өлген адамның тәні бұзылмайды» деп білген ата-бабаларымыз «Жатқан жері жарық болсын!» деген мақсатпен де қырық күнге дейін күн сайын шырақ жаққан.

Отпен емдеу, отпен тазарту бүгінге күнде де бар.

Садақаға бұрын да, қазір де төрт түлік малдың қайсысы болса да сойыла береді, көбінесе садақаға түйе, жылқы, қой және кейде өгіз сойылады; бірақ қашан да болса еркек мал және ерекше бір белгісі бар мал сойылады.

Ерулікке де қара қой апармайды.

Бұл ырым осы күндерде де қолданылады.

«Айналайын» сөзі де осы ерекшелікті сақтаған.

«Айналайын» деген сөздің шығу тегі де осыдан болса керек.

Сонымен қатар, оның адамды емдеу, оны басына төнген бәле-жаладан, ауру-сырқаудан тазарту тәсіліне

Атап айтатын болсақ, сан ғасырды артына тастаған, тарих қойнауына жұтылып жоқ болған халық тарихымен қоса оның тілі де сан белесті басынан өткеріп, қалыптасу, даму кезеңдерін басынан кешірді.

Сол себепті де қазақ тілінің тарихы көне түркі, орта ғасыр, әдеби ескерткіштерінің материалдарын салыстыра зерттеу негізінде танылады.

Ал қазақ тілінің тарихи тамырларының бірі болып табылатын қыпшақ тілінде жазылған мол әдеби мұралардың барлығы бірдей толығынан ғылыми айналысқа түсті, олардың тілдік ерекшеліктеріне қатысты мәселелер түбегейлі шешімін тапты деп айтуға әлі де болса ертерек.

Қазіргі қыпшақ тілдері тобына жатқызылып жүрген қазақ, татар, қарақалпақ, құмық, башқұрт, қырғыз тілдерінің өз алдына жеке ұлт, халық тілі болып қалыптасуына Ноғайлы дәуірі де ұйтқы болды, өзіндік рөл атқарды.

Әдеби тіліміздің даму жолы көркем әдебиет тарихымен ұштасып жатады және оның көптеген мәселелері ұлт поэзиясын танып-білумен де шешіледі.

Тек жеке сөздер емес, тұрақты немесе лексикалық тіркес болып келетін сөздер де қыпшақ тілдеріне, оның ішінде сол кезеңдегі және қазіргі кездегі қазақ тіліне тән қолданыстар.

Түрікше savcy, өзбекше saucy, түркіменше savcyсөздері де осы мағынада.

Бұл тіркес Қазақстанның батыс өлкесінде жергілікті сөз (диалектизм) ретінде, кейде ауызекі сөйлеу тілінде де ұшырайды.

Қазақ тілінде де «даңдайсу» (дақ + дай + сы + у) деген етістік кездеседі, яғни «өз атағын өзі көтермелеу».

Өйткені «батылдық, ерік, күш» мағынасында зор сөзі монғол тілінде де бар.

деген жолдарындағы буыршын сөзінің де бүгінгі күнде мағынасы екінің біріне түсінікті бола бермейді.

Тәу ету тіркесі де батырлар жырында жиі кездеседі:

Тәу ету тіркесі, сірә, малдан өзге де «киелілерге» бас июді білдірген, мысалы, айға.

Қарастырылып отырған эпостар мәтіндерінде сандар жүйесі де кездесіп қалады.

Пифагордың «заттардың мәні сан» деуі де содан.

Қазақ арасында, мысалы, түйе санаумен де байланысты тыйымдар болған.

Кімге берсең де Қибатты,

Олай болса, басқа тілдер секілді түркі тілдеріндегі сандар да ұзақ семантикалық даму үдерісінен өтіп, ақырғысында негізгі есептік қызметінен айырылып, символикалық, ритуалдық мәнге ие болды, тіпті сокралды ұғым деңгейіне де жетті.

Түркі халқы үшін ежелде де, қазірде де бір, үш, жеті, тоғыз, он үш, қырық, жүз сандары сокрлды мәнге ие десек – қателеспейміз.

Түркі халқы үшін ежелде де, қазірде де бір, үш, жеті, тоғыз, он үш, қырық, жүз сандары сокрлды мәнге ие десек – қателеспейміз.

Тоныкөк ескерткішінің мәтінінде де батыс, шығыс, оңтүстік, солтүстік сөздері кездеседі.

Енисей жазба ескерткіштерінде де «дүниенің төрт бұрышы» кездеседі.

Бұл сөздерді айтқан кезде Кенесарының көзінен қаһары төніп, көздеген мақсатына жету жолында қанша қан төгілсе де тайынбайтын сыңай байқалады.

Сәл қызғылт тартқан қыран көзді, жуан балуан мойынды..." Тек Кенесарының жасаған әрекеттері мен сөйлеген сөзінен ғана емес, сонымен қатар оның портретінде де қайшылықтар кездеседі.

Дегенмен, Тиссен, Попов сияқты көпестердің ірі бу диірмендері де пайда бола бастады.

Сондай-ақ, ұн өндеу өнеркәсібі де дамыды.

Бәрін де ой сарабынан өткізе отырып, біздің осы байлықтан айырылуға, жақсы дәстүрлерді ұмытуға қақымыз жоқ.

Осылайша, қазіргі ұлттық саясаттың басты тұғыры – тіл мәселесінде де қоғамдағы тепе-теңдікті сақтаудың мүмкін болған барлық шаралары жүзеге асырылды.

Конституция конфессиялық, этникалық және өзге де белгілердегі кемсітушіліктің кез келген формасына тыйым салады.

Назарбаев: «Қазақстанды рухани келісім еліне айналдыру, осынау күрделі кезеңде де, болашақта да бірлік біздің ісімізде ғана емес, сонымен бірге біздің жүрегімізде және жанымызда болуына қол жеткізу біздің ортақ күш-қуатымыз арқылы мүмкін екеніне сенімдімін» [6], - деген болатын.

Екіншіден, психологиялық ықпал ету әскери құралдармен де жүзеге асырылына алады.

Тарихта дін институты үнемі үкімет немесе патшаның мүддесіне қарай қараңғы халық арасында үгіт-насихат қызметтерін іске асырған сәттер де аз емес.

Шишковтың еңбегінде байқалған үгіт-насихат, манипулияцияларға 200 жыл өтсе де, бұл әдіс-тәсіл, механизмдер қазіргі таңға дейін бар және олар ғылыми-техникалық революцияның нәтижесінде жетілдірілген.

Дәл солай адам өзінің ата-баба тарихымен, соғыс жетістіктерімен де мақтануы мүмкін, алайда толыққанды білімді тұлға бұны мақтаныш көрмейді.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, бопсаланушы объект субъектінің шарттарын орындаған жағдайда субъект уәдені орындайды деген кепіл берілмейді, сонымен қатар бопсалаушының шарттарынан бас тартқан жағдайда, оның қауіп төндірмеуіне де кепіл берілмейді.

Экономикалық, әлеуметтік байланыстар сауданы ғана емес, мәдениетті де дамытады.

Осы мақсатқа жету үшін Қытай өкіметі Қазақстан екеуінің арасындағы жол торабы, өндіріс, энергетика және де басқа 51 ынтымақтастық жоспарға 26 млрд.

Экономикалық, әлеуметтік байланыстар сауданы ғана емес, мәдениетті де дамытады.

Осы мақсатқа жету үшін Қытай өкіметі Қазақстан екеуінің арасындағы жол торабы, өндіріс, энергетика және де басқа 51 ынтымақтастық жоспарға 26 млрд.