Сарапшылар ретінде Алматы қаласындағы инклюзивті білім беруді жүзеге асыратын мектептердің информатика мұғалімдері қатысты.

Зерттеу әдістері ретінде аналитикалық шолу және талдау колданылды.

Зерттеу әдістері ретінде аналитикалық шолу және талдау колданылды.

Түркияның Білім министрлігі 2012–2013 оқу жылынан бастап «Ғылыми тәжірибелер» курсын орта мектептердің барлық деңгейлері үшін факультативтік курс ретінде оқу бағдарламасына енгізді.

Ғылыми зерттеулер нәтижесі оқытудың тиімді технологияларын жасауда биология пәні мұғалімдеріне әдістемелік нұсқау ретінде және оқушылармен бірге жүргізілетін ғылыми зерттеу жұмыстары кезінде қолданылуы мүмкін.

Н.М.Верзилин және В.М.Корсунская: «Биология оқу пәні ретінде материалистік дүниетанымды тәрбиелеу үшін ерекше құндылыққа ие, себебі оның материалы қолжетімді және бақыланатын фактілер мен құбылыстарға негізделген логикалық қорытындыларды қажет етеді» деп атап көрсетті [4].

Түсіндіру сабағы білім алушыларға жаңа ақпараттарды ұсыну деңгейін қамтып, панорамалық сабақ ретінде өтуге мүмкіндік берді.

Сауалнама қорытындысы ретінде суретте көрсетілген нәтижелер алынды(1-сурет).

Негізгі ақпарат көздері ретінде әлеуметтік желілер (65%), ғаламтор (80%), мектеп үйірмелері (56%), теледидар (48%), радио (36%), спорт секциялары (75%), басқа ақпарат көздері (50% кітап, журнал, достар) туралы хабарлады(2-сурет).

3.Өз денсаулығына жауакершілікпен қарай отырып құндылық ретінде қалыптастыру;

Ғылыми зерттеу жұмыс нәтижелері оқытудың тиімді технологияларын жасауда биология пәні мұғалімдеріне әдістемелік нұсқау

Толық адамбейнесін жасайтын образды сөздер мен фразеологизмдер, мақал-мәтелдер, афоризмдер модельдеудің уәжі мен нысаны ретінде бағаланады.

Абай дүниетанымындағы құндылықтар жетілген адамның саналы әрекеттерімен байланыстырыла қарастырылып, оның бастау көздері ретінде тарихи мұралар алынады.

Абайдың толық адам туралы көзқарастары өзіне дейінгі бабалардың сөзінмен үндесіп жатқандығы талдау нысаны ретінде алынады.

Абайдың Толық адамілімін игеру ісінде рухани жаңғыру үрдісінің жүзеге асыру тетігі ретінде әр кезеңде өмір сүрген ойшылдардың ұрпақ санасын жаңғыртуға арналған сөздерінің мәні жоғары екені анық.

Жеткілікті негіз ретінде шешендер сөзінде көп жағдайда өмірден түйген ой қорытындылары, адамдардың іс-әрекетінде ашылатын бейнелі образдар мен мақал-мәтелдер, фразеологизмдер, тұрақты тіркестерді қолданады.

Мұнымен қоса, Абайдың Толық адам тұжырымының бастау көзі ретінде Құтты білік дастанын тану керектігін, ондағы мемлекеттің кемелденуіне және адам мен қоғамның жетіліп дамуына бағдар беретін өміршең идеялардың көзі ретінде ескеру керектігін білгірлікпен талдап шықты [5,19-б.].

Мұнымен қоса, Абайдың Толық адам тұжырымының бастау көзі ретінде Құтты білік дастанын тану керектігін, ондағы мемлекеттің кемелденуіне және адам мен қоғамның жетіліп дамуына бағдар беретін өміршең идеялардың көзі ретінде ескеру керектігін білгірлікпен талдап шықты [5,19-б.].

Әсіресе, Абайдың қара сөздерінде дәлел ретінде алынған Би екеу болса, дау төртеу болады.

данышпан, ғұлама ойшылдарша тебіреніп, толғанысқа түсіп, кейінгі ұрпаққа өсиет ретінде қалдыруды ниет етті.

Олардың кейбіреулері ежелгі түркі лексикалық бірліктер ретінде сақталған.

Сондықтан лексика-семантикалық топтардың деректері тарихи-экономикалық дерек ретінде, бір жағынан, лингвистикалық, екінші жағынан, тарихи-экономикалық дерек ретінде қызығушылық тудырады.

Сондықтан лексика-семантикалық топтардың деректері тарихи-экономикалық дерек ретінде, бір жағынан, лингвистикалық, екінші жағынан, тарихи-экономикалық дерек ретінде қызығушылық тудырады.

Олар: киім мен әшекей бұйымдардың атаулары, тұрғын үйлер мен оның бөліктерінің атаулары, шаруашылық құрылыстарының атаулары, еңбек құралдарының атаулары, былғарыдан және жүннен жасалған бұйымдардың атаулары ретінде сипатталады.

Бұл зерттеу тұрмыстық лексикасына арналған зерттеулер қатары ретінде өзіндікерекшеліктерді көрсетеді.

Пайда болған жұмыстардың санына қарағанда, кең тараған сөздер лексика-семантикалық топтардың жиынтығы болады және олардың өзара байланысты лексикасы ретінде жүйелілік түсінігін алады.

Жоғарыда айтылғандарды негізге ала отырып, сөздің мәнін біз тілдің лексика-семантикалық жүйесіндегі экстралингвистикалық бағыты бар және оның орны анықталатын лингвистикалық санат ретінде түсінеміз және оның басқа сөзбен үйлесу қабілеті бар екенін қарастырамыз.

Тілдің лексика-семантикалық жүйесі нақты әрі өзара лексемалардың жиынтығы ретінде анықталады.

Мысалы, жиынтық белдеу және оның әшекейлері байлықтың символы ретінде ежелгі түркі жазуы ескерткіштерінде бірнеше рет айтылады.

Сөз тілдің негізгі бірлігі ретінде күрделі лингвистикалық құбылыс болып саналады.

Олар әрқашан барлық халықтардың киіміне елеулі қосымша ретінде қабылданды.

Мәселен, д/т, д/з, б/п, п/ф,х/қ.Осы таңбалармен келетін жарыспалы сөздердің фонетикалық варианттардың жаңа графикада бірін норма ретінде көрсету –жазба коммуникация мәдениетін арттыру үшін (баспасөз, әлеуметтік желі, т.б.) аса маңызды мәселелердің бірі.

Зерттеу материалдары ретінде «Қазақ тілінің үлкен түсіндірме сөздігі», «Орфографиялық сөздік», «Арабша-қазақша сөздік», «Парсы тілінің сөздігі» пайдаланылды.

Ал кейбір сөздер семантикалық дифференсацияға түсіп, жеке ұғымдардың, түсініктердің, атаулардың баламасы ретінде қалыптасып орнықты.

Түйін: біріншіден, балуан сыңарының қолданыс жиілігін, екіншіден, атақты тұлғаларға айдар тағып қойылған атаулары ескеріліп, орфографиялауда «балуан» сыңарын басым нұсқа ретінде қалыптандыруға болады.

Түйін: екі нұсқаның жеке лексикалық бірлік ретінде және сөз тіркестері мақал-мәтелдер құрамындағы қолданыс жиілігі шамалас әрі танымалдылығы жоғары болғандықтан, орфографиялық босаң нормада қалдыруға болады.

Діни саладағы мамандар мен ислам дінін уағыздаушылардың арасында араб тілін канондық тіл ретінде қабылдап, соған сәйкес діни сөздерді түпнұсқадағы тұлғасымен дыбыстап әрі жазуды жөн көрсе, өзге тіл тұтынушылары қазақ тілінің игерілген нұсқасын қолданады.

Бұл этикет сөзінің ғафу нұсқасы тіл иелмендерінің санасында көбіне қазақ әдеби тілінің нормасы ретінде қалыптанғандығын байқатады.

Оғыздар ислам дінін қабылдаған тұста Сығанақ қаласы мәдени қала ретінде дами бастағанын көреміз.

Сығанақ қаласына жақындап келген қағанның әскері Сығанақ қамалымен бейбіт келісімге шақыру үшін өзі саудагер әрі мұсылман Хасан-қажы деген өзінің қызметінде жүрген кісіні елші ретінде жібереді.

Оның үстіне Әбілқайыр ханнан бөлінген Керей мен Жәнібек хандар ол кезде Сығанақты хан ордасы ретінде көтермеген.

Оның үстіне сол тұста хан ордасы ретінде Сарайшық қаласы маңызды ролге ие болатын.

Алтын Орда хандығы ыдыраған тұста дүниеге келген «Қырымның қырық батыры» атты батырлар жыры да ноғайлы дәуірінде топтасып, бір әулеттен тараған циклді жыр ретінде қалыптасқан болса, әз-Жәнібек, Жиренше, Асан қайғы образдары да сол тарихи оқиғалардың Алтын Орда тұсындағы жиынтық образына айналғанын көреміз.

Шыңғыс хан Сығанақты жаулап алған соң да қала өзінің мәдениетімен, діни орталық ретінде сол тұста өз ықпалын жоғалта қоймағандығын көруге болады.

Алтын Орда кезінде де рухани әрі діни орталыққа айналған Сығанақ қаласы, Ноғайлы дәуірі ыдырап, Қазақ хандығы жеке отау тіккен кезеңде де рухани астана ретінде елді бір идеологияға біріктіру жолында маңызды фактор ретінде сақталып қала берген.

Алтын Орда кезінде де рухани әрі діни орталыққа айналған Сығанақ қаласы, Ноғайлы дәуірі ыдырап, Қазақ хандығы жеке отау тіккен кезеңде де рухани астана ретінде елді бір идеологияға біріктіру жолында маңызды фактор ретінде сақталып қала берген.

Еділ бойындағы Сарай, Сарайшық секілді хандар ордасына айналған қалалардың діни әрі мәдени орталығы ретінде Сығанақ қаласы маңызға ие болған.

ХІХ ғасырдың екінші жартысында Орыс империясының құрамына толық өткеніне қарамастан хакастар мен алтай түркілерінің көпшілігі бурханизмді ресми дін ретінде қабылдайды.

Алтын Орда, Ноғайлы дәуірі мен Қазақ хандығы тұсында өмір сүрген Сығанақ қаласы тек қана мәдени және сауда орталық қана емес, діни орталық ретінде де еліміздің рухани әлемін дамытқан маңызды орталық болғандығын көреміз.

Талдаудың нысаны ретінде «Бабалар сөзі» кітабының бірнеше томдары алынды [5].

Зерттеудің нысаны ретінде алынып отырған тарихи жырлар –тілдің бүкіл байлығы, мәдениеті, салт-санасы сақталған қазына деп білеміз.

Уақыттың циклдық моделі уақыттың қайталануымен, үнемі ауысып отыратын құбылыс ретінде түсіндіріледі.

Халық танымында күн –белсенділік, қозғалысты білдірсе, түн –тыныштық, демалыспен, ұйықтайтын мезгіл ретінде қалыптасқан.

Қазақ халқының таным-түсінігінде жаз - жылылықтың, жайма шуақтың, жақсылық белгісі ретінде ассосацияланады.

Берілген жыр жолдарындағы күлімдеген жаз, жадырап жаз күніндей секілді лексикалық бірліктер жазды жайдары, жайлы, жылы адам кейпінде, жаз мезгілі жылылықтың символы ретінде қабылданатынын аңғаруға болады.

Халықтың таным-түсінігінде қалыптасқан жылдың төрт мезгілі туралы түсініктері, қыс пен жаз мезгілдерінің бір-біріне қарама-қарсы мағына қолданылуы, жаз-жылылықтың символы болса, қыс –қаһарлы, суық мезгіл ретінде ассоциацияланғанын байқауға болады.

Зерттеудің өзектілігі лингво-мәдениеттанымдық аспектіде қарастырғанда, тілдің коммуникациялық және танымдық қызметінен бөлек, тілді мәдениет пен өркениет ұғымдарымен бірлікте және сабақтастықта қарастыру, тұтас әлем, ұлттық ерекшеліктер жайында құндымағлұмат беретін ұлттық мәдени ақпарат көзі ретінде танумен байланысты.

Мақал-мәтелдерді концептіні зерттеу ретінде таңдалу себебі паремиялардың әр халықтың негізгі құндылық бағдарларын беруімен, олардың ықшамдалған ұлттық-мәдени мәтіндердің бір түрі ретінде көрінуімен байланысты.

Мақал-мәтелдерді концептіні зерттеу ретінде таңдалу себебі паремиялардың әр халықтың негізгі құндылық бағдарларын беруімен, олардың ықшамдалған ұлттық-мәдени мәтіндердің бір түрі ретінде көрінуімен байланысты.

Зерттеу жұмысының материалы ретінде қазақ және түрік тілдеріндегі мақал-мәтелдердегі «әйел» ұғымы алынды.

Екі тілдік мәдениетте де әйел отбасының қамқоршысы ретінде көрінеді, әйелдің мінез-құлқы, қылықтары мен әрекеттері олардың сыртқы болмыс сипатынан маңызды саналады.

Түрік тілінде араб тілінен енген avrat сөзі құлаққа жағымсыз естілетіндіктен, оның орнына евфемизм ретінде kadın сөзі жұмсалады.

Ал қазақ тілінде, керісінше, аталған сөздің сыпайы варианты ретінде араб тілінен енген әйел сөзін қолданамыз [7, 53-б.].

Алайда біздің тілімізде қатын сөзінің әуел бастағы мағыналық реңкі бертін келе өзгеріске ұшырап, түрлі тарихи-саяси себептерге байланысты жазба әдеби тілдік термин ретінде әйел ұғымы қолданысқа енген.

Қазақ қоғамындағы қатындар –иерархиялық (әулеттік) орнына қарай: бәйбіше, тоқал, құдағи, құдаша, келін, қыз, абысын, ажын, жеңге, сондай-ақ, өзі теңдес еркектермен тең құқықта –нағашы, жиен, бөле ретінде әрқайсысы өз орнына қарай билікке араласып, енші алып, тиісті сыбағасын бөліскен.

Атап айтқанда, қыз баласын жаратылысы нәзік, басқа елдің отын жағушы ретінде дәріптейтін «Kız çocugu, el çocugu» мақалының мағыналық астары қазақ тіліндегі «Қыз жат жұрттық», «Қыз –қонақ», «Қыз –өріс, ұл –қоныс» мақалдарымен үйлеседі.