Бiзден кейiнiрек РАФ мәшинесiмен жолға шығатын төрт адам Сосновецке келiп жеткенше ондағы түрлi даярлық, ұйымдастыру жұмыстарымен айналыспақ ойымыз бар.

Сосновец стансасының темiржолынан елу метрдей жердегi орман iшiнде ескi зират бар екен, сондағы Мiржақып қабiрiнiң қасында тұрмыз.

Бұған дейiн Мараттың аузынан естiгендерiм бар, осында келгелi поселке тұрғындарынан тартқан сыр-естелiк және көп, ойға тамызық жетiп жатыр едi.

Гүлнар апайдың қолында осы Сосновецтен жiберiлген бiр құжат бар.

Әлгi режиссер сонымен бiрге өз әрiптестерiнен Мiржақыптың ақжелең киiп, фельдшерлiк мiндетiн өтеп тұрған сәтiн бейнелейтiн кадрдың бар екендiгiн де естiптi.

Қарап отырсақ, бізде осы уақытқа дейін мықты ғалымдарымыздың арқасында кең-байтақ жеріміздің қай жерінде қандай өзен-көл, суқойма мен құдықтар бар, қай жердің астында қандай су қоры бар – барлығының да нақты картасы жасалынған.

Қарап отырсақ, бізде осы уақытқа дейін мықты ғалымдарымыздың арқасында кең-байтақ жеріміздің қай жерінде қандай өзен-көл, суқойма мен құдықтар бар, қай жердің астында қандай су қоры бар – барлығының да нақты картасы жасалынған.

Өз басым ұстазым – Лашқар Есенқұлұлынан ғылымға құштарлықты ғана емес, адамгершілік, адалдық, шыншылдық, кішіпейілділік пен бар игі қасиеттерді үйрендім.

Университет жанында Азиялық даму банкімен бірге ашылған заманауи озық технологиялармен жабдықталған, 14 зерттеу ғылыми зертханасы бар Халықаралық «Су хабы» жұмыс істейді.

Орталықта биыл туғанына 105 жыл толған көрнекті ғалым Лашқар Тәжібаевтың мұражайы бар.

Балама су көздерін игеру, өзен ағындысын кеңістік пен уақыт бойынша қайта үйлестіру, шекаралас мемлекеттермен су ресурстарын халықаралық ережесімен бөлісу, қолда бар су ресурстарын молайту.

Шынтуайтына келгенде, жер бетінде осындай сұлу әлем, сүмбіл дүние бар ма?

Бар деймін мен.

Бәріміздің де ішімізде бір-бір «қуыршақ Құдай» бар.

Пендеміз ғой, кей-кейде өзімізді сол «қуыршақ Құдайлардың» билеп-төстеп кететіні бар.

Құлап қауышарлық, жылап көрісерлік өлеңдері ғана бар.

Жыңғылға тартқан ұл едім, – деп басталатын «Өсімдік аты – Жұматай» деген өлеңі де бар.

Жұматайға тән тәтті жымиыс, қою қара мұрт астынан мырс етер әдемі әзіл, жұмсақ юмор да бар мұнда.

Бұл үрдіс, дәстүр, жалпы, бізде бар ма?

Бұл өлеңде ішкі күйдің иірімдері де, қалыптасқан қоғамдық жүйеге наразылық та, шебер шендестіру де, логикалық тамаша түйін де бар.

Бұл айқайда бәрі бар: қасірет те, қорланып үзілген үміттер де, еркінен айырылған құлдарды тиеген кемелердің меңіреу мекендері де, сынған намыс та, жұмылған жұдырық та, көз жасы да, дұғалар да…

Айтуға менің хақым бар

жайым бар жақындар

Бірақ айқын бір бағыт бар.

Көркем шығармада жазушының фантазиясы шектелмейді және өмірде болған адамдарды өз идеясына қарай икемдеуге құқы бар.

Өнердің өз заңы бар!

Сондықтан, көркем әдебиет өмірдің көшірмесі емес, көркем әдебиеттің өзіндік шындығы бар.

Етегіне сүрініп-қабынып, бар шаруаны тындырып, титықтап біткен Пәтиқаға ма?

Осы зиялы қауымның қатысуымен аудандық музейге Шортанбай жырау есімі берілді (Ол құжат қолымызда бар).

Бұл жерде музейге бөлінген аса ірі қаржының біреулердің тамағынан өтіп кетуі де бар.

Үкіметтің тәуелсіздік ала шығарған қаулысы бар еді.

Ал біздің музейдегілер бар затты жоқ ету үшін жанталасып жатыр.

Қазір соның құнды жәдігерлерінің жартысы жоқ, не болғаны, не жоғалтқанының тізімі менде бар.

Сол қаулымен аудандық музейге Шортанбай жырау аты берілген еді (Қаулы қолда бар).

«Абсурдтық театрдың» біздің қоғамнан шет қалуының қандай себебі бар?

Қ.Ә: Мұхтар Әуезовтің: «Қиын жанр, ең жауапты жанр және сәті келген шағында ең бір көптік жанр – драма жанры», – деп айтқаны бар.

Халыққа айтпақ ойыңды, миыңда туған идеяны ұжым болып (режиссер, актер, гримерлер, өзге де қызметкерлер) жұмылып, бар өнерлерін салып көпке жеткізгісі келіп жүрген процестің өзі драматургке деген құрметті танытса керек.

Оларға қалыптасып қалған көзқарастарды бұзғаннан гөрі, бар тақырыпты жаза берген ыңғайлы.

Бұдан да қиыны бар, ол, Ықылас Шалғынбай айтып өткендей, драматургияның қоғамда аса ауқымды сұранысқа ие болмай тұрғаны.

Көбіне науқаншылдыққа ұрынып, тарихи оқиғаларға тым жиі қалам тартып кететініміз бар.

Заманауи сипаттағы реализм жазылса екен деген ниет, тілегім бар.

Меніңше, тілдің шұбарлануы мен сұйықталуына, ұсақталуына адамдардың қалаға шоғырлануымен қатар келген техниканың дамуының да ықпалы бар.

Енді бір жастар бар, олар қазақ тілін жетік білмейді.

Өзінде бар сөздік қормен ғана шығарма жазады.

Қазақ тілі өзінің қайнар бұлағы болған мәдениеті мен еңбегінен айрылғасын көп сөздер тәні бар да, жаны жоқ дүниеге айналды.

Олардың ортасы сондай болғандықтан, ішінде қандай сөз бар, соның «меңгеруіне» илікпек.

Ықылас Шалғынбайдың сөзінің жаны бар.

Қ.Ә.: Ал осы пьесаның жазылуы мен сахналық қойылымға айналуының арасында қандай да бір шекаралар бар ма?

Болмайтын бір әлсіз пьесадан, мықты режиссердің қолына түссе, мықты дүние жасауға болады немесе өте қуатты материалдан, режиссер әлсіз болса, болмай қалған бір дүние жасауға тағы негіз бар.

Оның өзіндік заңдары бар.

Стилі, қолтаңбасынан жұрнағы қалмаған көзі тірі драматургтер өз пьесалары үшін күресуге мүмкіндіктері бар, ал қаншама көзі кеткен қаламгерлердің шығармаларына қиянат жасалуда.

Тіпті, бір-екі жерін түзеткен болып соавтор боп жүргендер де бар.

Кейде «автордың еңбегін бағалай алмайтын бейшаралық біздің халықта ғана бар ма?» деген ойға қаламын.

Өз замандастарының, қарапайым ауыл адамдарының тұтас бір галереясын жасаған жазушының әбден қалыптасқан өзіндік дара стилі бар.

Қарапайым ғана ауызекі әңгімелеп отырғансып-ақ оқырманын тартып алатын бір сиқыр күші бар.

Өмір-тағдырында бүткіл қазақ халқының өмір-тағдырының синтезі бар.

Ал, жеке тағдырында – қазақтың болу мүмкіндігі бар ғұлама (әр адам осы жолмен жүріп, толыққанды адам болу мүмкіндігіне ие деген мағынада).

«Әй, айналайындар-ай, біледі екенсіңдер ғой, хабарларың бар екен ғой» деп, іштей сүйсіндік.

Осы жерде шығарманың негізгі кейіпкері және тақырыбына байланысты елеусіздеу бір ілгек бар.

«Тас Мекем көкеміздің өзгешелігі сол, бұл кісіңіз Бауыржан Момышұлының «Көкте Тәңірі бар, жерде архив бар» деген қағидасын қалтқысыз ұстаным етуімен ерекшеленер» дейтін жазушы М.Байғұт тағы бірде былай толғайды:

«Тас Мекем көкеміздің өзгешелігі сол, бұл кісіңіз Бауыржан Момышұлының «Көкте Тәңірі бар, жерде архив бар» деген қағидасын қалтқысыз ұстаным етуімен ерекшеленер» дейтін жазушы М.Байғұт тағы бірде былай толғайды:

Біз осыдан біраз бұрын осы сипатты бір сауалға жауабымызда, «…еліміздің тәуелсіздік кезеңіндегі, ғасырлар тоғысындағы тыныс-тіршілігі, өмірі туралы болашақ ұрпақтар қазақ әдебиетінен, оның ішінде қазақ әңгімелерінен оқып-білетін болары анық» дегеніміз бар еді.

Жазушының жұп-жұмсақ әжуасының астарында батпандай салмақ бар.

Жазушы әңгімелерінің бір парасы – өзгенің бәрі өзіне бірдеңе сұрап, телім тілеп келгенде, діл-діл деп күлкі-мазаққа ұшырайтын кейіпкері бар «Тексеру», депутат Дүниемалов мырза «Иттің құқығы туралы» жаңа заңның жобасын жасауға бел буып, ақылмандары, кеңесшілері, көмекшілері, қосымша қосшылары мен жасырын жәрдемшілері жаппай жұмылатын «Иттің құқығы», иттер мен адамдар арасында параллель сезілетін «Банктің иттері» сияқты әңгімелерінде бүгінгі қоғамымыздың дерттері көркем әжуаға түседі.

Жазушы әңгімелерінде алғаш оқыған адамға ауызекі стиль басымдық алатын сияқты көрінері бар.

Таза емес, бетiнде күн сәулесiмен мың құлпырған дақ-теңбiлдерi бар.

Қолында қайласы, алдында арбасы бар Мiржақып канал қазып жатқанда өзi шомылған Қоңыраулысын еске алмады деймiсiң?!

Сонымен қоса құжаттар да iлiксе керек, солардың iшiнен Махмұт тектес есiм бе, әлде тегi, әйтеуiр шығыс халықтарының ныспысын айғақтайтын дәлел қағаздар бар екен.

Соның бар ғой суына көз салсам, қан ағып жатқандай шошынам, жағасындағы жақпар тастарды тұтқындардың сүйегi ме деп қалам…

Басында шәпкесi, үстiнде шинелi, оң қолында шиырлап ұстаған газетi бар «жалынды революционер – шешеннiң» сол қолына шұрқ тесiк еркек сандалын iлiп кетiптi, онысы желмен шайқалып салбырап тұр.

Екi жарым мыңдай халқы бар шағын Сосновецтiң экономикалық-әлеуметтiк ахуалына тереңiрек бойлағың келедi.

Өз жерiнде карель деген аты бар да үлесi шамалы, тiлi де бiздегiдей шырайы ашылмаған ел екен, бiр ғажабы адамдары қазақы мiнезді дерсiң.

Жанымда «Терісқақпай» театрының біраз азаматы бар.

Дегенмен ғұмырлы болатынына қаншалықты кепілдік бар?

Ауылда да өнер десе ішкен асын жерге қоятын қаншама талантты қыз-жігіт бар.

Мәселен, ұйғырдың «Арзу» ұлттық ансамблінің 40 жылдан астам тарихы бар.

«Жазерке» ұлттық қазақ ансамблінің де 20 жылдық тарихы бар.

Халық театрларын ашу о бастан облыстың жоба-жоспарында бар дүние.

Менің мынандай дүнием бар», – деп жан-жақтан хабарласуда.

Түрлі ұсыныс бар.

Айтпақшы, Алматыдағы бір продюсерлік орталықтың кино түсірмек ойы бар.

– Журналисі бар, қоғам белсенділері бар, бұл істі қызу қолдап, насихаттап, іліп әкеткенін жоғарыда айттық.

– Журналисі бар, қоғам белсенділері бар, бұл істі қызу қолдап, насихаттап, іліп әкеткенін жоғарыда айттық.